Trào lưu dịch online

[tungban]

Từ nhiều năm nay, trước khi "cuộc chiến bản quyền" diễn ra gay gắt giữa NXB Trẻ và các nhóm dịch Harry Potter 7 trên mạng xảy ra,


đã có nhiều bạn trẻ đã âm thầm dịch truyện, dịch phim nước ngoài sang tiếng Việt rồi đưa lên internet phục vụ các công dân mạng.

Dịch miễn phí để chia sẻ

Khi dịch truyện, dịch phim online, đa phần các bạn trẻ đều xuất phát từ mục đích rèn luyện ngoại ngữ và muốn chia sẻ với cộng đồng những tác phẩm hay.

Lê Đỗ Nga Linh đến với thế giới truyện dịch online bằng một vài truyện ngắn, và sau đó gây ấn tượng với truyện dài “Cho em 1 điếu thuốc”, dịch từ tiếng Trung, được đăng tải trên blog cá nhân vào Tết 2006.

Viết online và đọc online, Linh mong muốn “cho bạn đọc thêm nhiều lựa chọn, rút ngắn khoảng cách giữa bạn đọc và nhà văn”.

Còn Nguyễn Xuân Minh lại bị “mê hoặc” bởi một chữ “hiệp”, bởi những cuộc đối đầu thiện-ác nên chỉ mới học tiếng Trung được 2 năm, Minh đã ngày ngày “cày cuốc” dịch nhiều tác phẩm kiếm hiệp chia sẻ với các “bằng hữu”.

Nhiều bạn trẻ cùng sở thích còn tập hợp lại trong các Fan Club, các nhóm trên mạng để cùng nhau dịch những tác phẩm mình yêu thích.

Là người đã “phát hiện” ra Xuân Minh từ trang web dịch truyện kiếm hiệp và lôi kéo chàng trai 22 tuổi này về công ty mình làm, bà Nguyễn Hồng Yến (Thư ký xuất bản, Công ty sách Bách Việt nhận xét: “Dịch giả trẻ đang là người nắm hơi thở của văn học dịch đương đại. Thực chất, dịch giả là một người làm “sống” lại tác phẩm một lần nữa. Dịch giả trẻ với niềm đam mê chắc chắn sẽ thành công khi thổi một luồng khí mới vào trong các tác phẩm nên họ có một sức sống riêng và rất dễ nhận biết”.

Không đòi hỏi chút thù lao, với những dịch giả trẻ, điều hạnh phúc nhất chính là được chia sẻ những tác phẩm hay với cộng đồng mạng. Đó chính là thứ “nhuận bút tinh thần”, theo lời tâm sự của Nga Linh.

Đặng Hồng Nhung, lưu HS VN tại Groningen, Hà Lan bày tỏ: “Nếu không có bản dịch trên mạng của các bạn, một SV xa nhà như mình sẽ chẳng bao giờ được đọc truyện hiện đại Trung Quốc, truyện tranh Nhật Bản hay xem phim Hàn Quốc”.
Dịch nghiệp dư đẳng cấp "pro"

Một số người có thể nghĩ rằng những tác phẩm dịch của “bọn trẻ” trên mạng làm giảm giá trị của nguyên tác vì "bọn chúng" yếu chuyên môn, ít kinh nghiệm. Nhưng trên thực tế, nhiều “dịch giả online” rất nghiêm túc với tác phẩm của mình, dù chỉ là dịch phi lợi nhuận, không qua kiểm duyệt.

Xuân Minh chia sẻ: “Nhiều khi dịch truyện gặp những kiến thức lịch sử văn hóa và một số cách biểu đạt mà chỉ có người Trung Quốc hoặc biết tiếng Trung mới hiểu được. Khó khăn nhất là làm sao để diễn đạt sang tiếng Việt cho dễ hiểu, hay mà không mất đi chất của nguyên tác. Tôi vẫn cố gắng tra trên mạng, tra sách, học hỏi từ “bằng hữu” trong các forum truyện kiếm hiệp VN và Trung Quốc”.

Nhiều người đọc truyện dịch của Nga Linh đều thích thú bởi cách dùng từ rất đắt của cô gái cựu HS chuyên Văn trường Hà Nội-Amsterdam.

Khi đọc tới câu “Lòng tha thiết muốn giơ tay cào tan mặt trời!” trong truyện dịch “Cho em 1 điếu thuốc”, blogger Trangnhoongsik đã phải thốt lên: “Câu này dịch hay quá! Là Nga Linh dịch sát nghĩa hay là sự sáng tạo của bạn đấy?”.

Linh thường sục sạo tìm sách hay, quan sát cuộc sống ở Bắc Kinh để hiểu được cách nghĩ, cách sống của người dân Trung Quốc. Có những bài dịch, Linh đưa ra nhiều chú thích về các điển tích, điển cố, nhân vật để độc giả hiểu hơn nguyên bản.

Vừa đăng truyện trên blog, vừa “nghe ngóng” bạn đọc góp ý lỗi chính tả, chất vấn về chi tiết, so sánh giữa bản gốc và bản dịch. Sau đó gỡ xuống, biên tập lại và đưa bản “sạch” lên phục vụ độc giả. Đó là quy trình dịch truyện của Nga Linh.

Nhiều nhóm dịch online có một quy trình làm việc khép kín khá "pro" (chuyên nghiệp-từ thường dùng của công dân mạng) để đưa phục vụ bạn đọc nhanh mà đảm bảo.

Với nhóm dịch phim Hàn Quốc của iuphimhan.com (IPH), mỗi bộ phim lẻ (1 tập) tầm 1.200 đến 1.500 câu, để dịch được 100 câu cũng tốn cả tiếng đồng hồ. Những phim về cuộc sống thì còn dễ, gặp phải những phim toàn những từ ngữ chuyên ngành y học, khoa học thì thời gian đội lên rất nhiều.

Phương Thanh, thành viên tích cực của IPH, chia sẻ: “Có lúc mình ngồi gần cả tiếng đồng hồ mà không dịch nổi 1,2 câu đành mang đi hỏi thầy người Mỹ nhưng đến thầy cũng không hiểu vì bản dịch tiếng Anh không chuẩn”.

Với các nhóm dịch truyện tranh Nhật Bản trên diễn đàn accvn.net, bản dịch nào cũng phải qua 4 khâu: translator (dịch), proof reader (kiểm tra lại lỗi dịch, chính tả, đánh máy), editor (dùng các phần mềm sửa ảnh để chuyển phần dịch vào bản scan) và cuối cùng là quality checker – QC (kiểm tra lại toàn bộ quá trình).

Các thành viên muốn tham gia nhóm đều phải làm bài kiểm tra trình độ, và phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt của nhóm.



Dịch giả online có "ngáng chân" nhà xuất bản?

Không phải đợi tới khi “cuộc chiến bản quyền” nổ ra gay gắt giữa NXB Trẻ và các nhóm dịch Harry Potter 7 trên mạng, các bạn trẻ mới giật mình. Công việc vốn được coi là tình nguyện lâu nay lại đang bị chỉ trích là vi phạm bản quyền.

Hoàng Lê Thanh Trang, HS lớp 11, Khối chuyên Hóa, ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội), Trưởng nhóm dịch Clamp FC, khẳng định: “Những truyện do nhóm mình dịch đều xin bản scan của các nhóm khác trên mạng. Nếu họ đồng ý, chúng mình mới triển khai dịch”.

Ngay từ khi mới bắt đầu các dự án dịch truyện, các nhóm dịch trên accvn.net đã ra quy định chỉ dịch những truyện đã được xin phép.

Nguyễn Xuân Minh cho biết Minh đã nhiều lần cố liên lạc với các tác giả để xin phép được dịch truyện nhưng cũng chỉ liên hệ được với một vài người. Minh khẳng định: “Tôi chỉ dịch truyện nếu biết công việc của mình không ảnh hưởng tới việc kinh doanh của một cá nhân hay nhà xuất bản nào đó”.

Những ngày gần đây, nhóm dịch Harry Potter đã dừng toàn bộ việc đăng tải bản dịch tập 7 và thẳng thắn thừa nhận trên website của mình rằng “việc chúng tôi phát tán (bản dịch Harry Potter) là sai - vi phạm luật bản quyền”. Tuy nhiên, nhóm bạn trẻ này vẫn đưa ra thông báo “sẽ không từ bỏ dự án và sớm quay lại”.

Bà Nguyễn Hồng Yến (Thư ký xuất bản, Công ty sách Bách Việt) cho rằng: “Việc dịch truyện và đưa lên mạng miễn phí, tôi nghĩ không ảnh hưởng nhiều đến các công ty sách. Nhiều độc giả đọc online rồi mới thích thú hơn với việc mua sách đọc". Theo bà Yến, dịch online cũng là một cách để phát hiện ra những gương mặt dịch giả trẻ tiềm năng.

Thu Hiền, một blogger ở Ngọc Hà, Hà Nội tâm sự: “Dù đã đọc online nhưng vẫn muốn sở hữu cuốn sách thực sự".

Trong một cuộc thăm dò được thực hiện trên trang web của Fan Club Harry Potter tại VN, tất cả các bạn trẻ đều khẳng định dù đã đọc bản dịch trên mạng nhưng chắc chắn vẫn mua truyện của NXB Trẻ bởi họ “thích phong cách dịch của Lý Lan” và “cầm trên tay cuốn sách vẫn thú vị hơn nhiều”. (vietnamnet)

Lan Hương