Phỏng vấn dịch giả Lê Bầu

[tungban]

Là nhà văn say mê công việc dịch thuật, độc giả biết đến tên tuổi dịch giả Lê Bầu qua các tác phẩm: ""Tể tướng lưu gù"", ""Ôsin"", ""Thị trấn phù dung""... Mới đây, ông tiếp tục giới thiệu đến bạn đọc những tiểu thuyết của Giả Bình Ao, Mạc Ngôn...

- Ông đánh giá gì về tình hình văn học dịch ở Việt Nam những năm gần đây?

- Hiện nay, văn học dịch ở Việt Nam khá phong phú, nhiều chủng loại nhưng vẫn ở trong tình trạng ai có gì dịch đó, mạnh ai nấy làm. Các dịch giả thiếu sự lựa chọn nên chưa mang đến cho người đọc cái nhìn toàn diện về văn học nước ngoài. Đến như Trung Quốc, sách được bày bán la liệt khắp nơi nhưng người ta vẫn chỉ cảm nhận một cách lẻ tẻ, chắp vá.

- Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này?

- Nguyên nhân thì nhiều nhưng cái căn bản là không có đủ tư liệu. Chính người dịch cũng không nắm bắt được tác giả này có tác phẩm gì mới, tiêu biểu cho phong cách của họ. Bên cạnh đó, sự đầu tư của Hội nhà văn, Hội liên hiệp văn học nghệ thuật chưa nhiều. Chưa có ban, tổ chức nào đứng ra giới thiệu, định hướng cho chúng tôi dịch những gì.

- Tại sao sách dịch Trung Quốc chiếm vị trí "độc tôn"" trên thị trường VN hiện nay?

- Phải nói thật, cái ""anh"" Trung Quốc này đất rộng, người đông và lắm người tài. Những Cổ Hoa, Giả Bình Ao, Mạc Ngôn, Vệ Tuệ mà không được giới thiệu thì "phí" lắm. Những trang viết về cuộc sống hiện thực của họ rất gần với thẩm mỹ người Việt mình. Hơn thế, Trung Quốc lại là nước láng giềng thân cận với nước ta, sách kiếm dễ hơn và giá cả cũng phải chăng.

- Ông đã dịch ""Hoài niệm sói"", ""Quỷ thành"" của Giả Bình Ao, tập truyện ngắn của Cao Hành Kiện, Mạc Ngôn. Ông có cảm nhận gì về họ?

- Tôi vô cùng ngưỡng mộ họ. Các nhà văn này vô cùng từng trải nên họ đã phả vào trang viết hơi thở cuộc sống đời thường. Họ dám lách bút viết về những vấn đề gai góc và đối mặt với dư luận xã hội. Bằng chứng là khi Phế đô của Giả Bình Ao ra đời, người chê thậm tệ, người khen hết lời, nhà văn vẫn viết và chúng ta mới có một Giả Bình Ao thành công như ngày hôm nay.

- Ông làm thế nào để có thể dịch tốt và hay các tác phẩm của họ?

- Chưa kể nhà văn đó lớn cỡ nào, trước tiên người dịch phải đáp ứng hai yêu cầu. Trước tiên, phải thông thạo tiếng nước ngoài, không chỉ về ngôn ngữ mà cả về phong tục tập quán. Người dịch cũng phải nhuyễn tiếng mẹ đẻ, chọn được từ ngữ chuẩn nhất, thuần Việt nhất để diễn tả ý tưởng của nguyên tác.

- Vấn đề khó khăn nhất ông thường gặp khi dịch là gì?

- Tôi thường lâm vào tình trạng thiếu vốn. Dịch Mạc Ngôn, ông ấy viết rất tỉ mỉ như: Một bãi lau có những con gì sống... Một con cuốn chiếu mà mình phải tra đủ kiểu, hết từ điển rồi lại hỏi bạn bè. Khó nhất vẫn là dịch cổ văn, viết theo kiểu 4 chữ một, mình biết hết nghĩa mà cuối cùng không hiểu là gì. Khi tôi dịch Thị trấn phù dung, chỉ nửa trang cổ Hoa, trích Thánh Thán nói mà dịch mất hơn một ngày. Tính cẩn thận không cho phép mình dịch buông tuồng, dịch cho xong.

- Theo ông, nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng dịch sai nhiều về phiên âm tiếng Hán, nhân danh, địa danh trong văn học Trung Quốc?

- Không bàn đến chuyện trình độ tiếng nước ngoài của người dịch còn non, phải đề cập đến thái độ làm ẩu, làm liều. Tôi từng đọc một dịch giả có tên tuổi dịch "tam thập giới" (30 tuổi) thành "khóa 13". Cũng có nhiều người chạy theo lợi nhuận mà quên đi lương tâm nghề nghiệp.

- Giữa sáng tác và dịch, ông sẽ lựa chọn công việc nào?

- Tôi là người tham lam nên sẽ chọn cả hai. Sáng tác là thai nghén ra một đứa con tinh thần mới, còn dịch cho tôi cảm giác sinh ra tác phẩm lần thứ hai. Công việc nào cũng là niềm đam mê của tôi.

- Dự định sắp tới của ông?

- Bạn bè giục tôi viết hồi ký, cuộc đời tôi cũng lắm chuyện vui buồn. Nhưng các nhà xuất bản đang "đòi" ghê lắm. Sắp tới tôi sẽ dịch Phố cửa giấy - một tiểu thuyết mới của nhà văn trẻ Trung Quốc.

Thu Hà thực hiện
Việt Báo (Theo_VnExpress.net)